Država protiv crkve
O pravnim aspektima premeštanja crkve Gračanice
Marko Đurđević
|
|
Prvo odobrenje za premeštanje hrama
Svetog Arhangela Mihaila morao bi da dâ Patrijaršiski savet. Odobrenje patrijaršijskog saveta potrebno je za akt pravnog raspolaganja nepokretnom crkvenom imovinom koji preduzima crkveno opštinski upravni odbor, kakav je akt otuđenja, te je stoga, po analogiji, njegovo odobrenje neophodno i za akte faktičkog raspolaganja koji imaju istu pravnu suštinu. Aktom rušenja hrama, koji bi prethodio njegovoj novoj izgradnji, pravo svojine na hramu prestaje isto kao što pravo svojine prestaje otuđenjem. Odatle sledi da je odobrenje najviših crkvenih organa potrebno za premeštanje crkve, kao što je potrebno i za otuđenje nepokretne crkvene imovine, jer i u jednom i u drugom slučaju tako prestaje pravo Crkve na toj imovini. Prema tome, čak i kada bi se u nekom slučaju, u koji ne treba verovati, Upravni odbor Crkvene opštine u Tubraviću odlučio da sruši hram i izgradi ga nanovo, na obalama veštačkog jezera, takva odluka ne bi imala nikakvo pravno dejstvo, ako je ne odobri patrijaršijski savet. To je logično, prirodno i u duhu organizacije koju utemeljuje Ustav SPC. U donošenju jedne tako važne odluke u životu Crkve, kakva je odluka o premeštanju njenog hrama sa jednog mesta na drugo, svojom voljom, saglasnošću ili njenim uskraćivanjem, moralo bi učestvovati i vrhovno uredbodavno predstavništvo Crkve, kome predsedava sam patrijarh, a čine uglednici poput članova Svetog arhijerejskog sinoda, dekana bogoslovskog fakulteta, prdstavnika manastira, rektora bogoslovija.
Drugo odobrenje za odluku o rušenju i izgradnji nove crkve Gračanice crkveno– opštinski upravni odbor morao bi pribaviti od nadležnog državnog organa u čiji delokrug spadaju poslovi zaštite kulturnih dobra. Naime, na osnovu Odluke Vlade Republike Srbije hram Svetog Arhanđela Mihaila, zajedno sa starim grobljem je, od 17. oktobra 1997. god., spomenik kulture. Ovom odlukom hram je stvavljen pod režim zaštite i korišćenja, uređen Zakonom o kulturnim dobrima, dok je pravo svojine na njemu podvrgnuto vrlo krupnim ograničenjima. Nakon proglašenja za spomenik kulture, crkva Gračanica mora se koristiti u skladu sa odredbama Zakona o kulturnim dobrima i merama utvrđenim na osnovu njega (uporediti: čl. 30 st. 1. t. 1 ovog zakona). Pored ostalog, Crkveno-opštinski upravni odbor u Tubraviću sada je dužan da neodložno obaveštava nadležnu ustanovu zaštite o svim pravnim i fizičkim promenama u vezi sa crkvom, da dozvoli naučna i stručna istraživanja na hramu, omogući izvođenje mera tehničke zaštite hrama i slično (uporediti: čl. 31. st. 1. t. 2 i t. 3 istog zakona). Takođe, crkveno opštinski upravni odbor ne može, bez saglasnosti nadležnog organa, da kulturno dobro „raskopava, ruši, prepravlja, preziđuje, prerađuje ili vrši bilo kakve radove” (uporediti: čl. 32. st. 1. t. 2 istog zakona). To znači da je po ovom zakonu crkveno–opštinskom upravnom odboru za odluku o premeštanju hrama neophodna dozvola zavoda za zaštitu spomenika kulture.
